Wstęp do Eukariota, Protisty - zakres LO

EUKARIOTA: Protisty

Budowa:

• rozmiar – większe od Prokariota
• konstrukcja – bardziej złożone

• mają system przedziałów wewnątrzkomórkowych, błon wewnętrznych (ER, ap. Golgiego, wakuole, lizosomy, cytoszkielet)
  ! cytoszkielet budują włokienka białkowe (mikrotubule, mikrofilamenty)
• posiadają jądro komórkowe
• obecność organelli – mitochondria, plastydy

Historia:

• 2 mld lat temu powstały pierwsze eukariota, w wodzie w praoceanie. Pierwotnie formy jednokomórkowe, z czasem łączyły się w kolonie.
  ! W koloniach początkowo wszystkie komórki pełniły jednakowe funkcje. Z czasem doszło do różnicowania funkcji i budowy w wyniku komunikacji, co doprowadziło ostatecznie do specjalizacji. Proces z czasem doprowadził do wykształcenia organizmów wielokomórkowych.
• powstanie komórki eukariotycznej – teoria endosymbiozy:
  wg niej komórki eukariotyczne powstały dzięki stopniowym przekształceniom komórek prokariotycznych. Wyróżniono kilka przypuszczalnych etapów:
  

1. Otoczona ścianą komórkową komórka prokariotyczna
2. Komórka prokariotyczna pozbawiona ściany komórkowej
3. Tworzenie się systemu błon wewnętrznych (poprzedzone oblewaniem cząstek pokarmowych)
4. Wyodrębnianie się jądra z cytoplazmy
5. Włączenie do komórki prostych tlenowych komórek prokariotycznych – powstawanie mitochondrium (Stadium heterotroficzne)
6. Włączenie do komórki samożywnych organizmów podobnych do sinic – powstanie plastydów (Stadium autotroficzne)

Teorię popiera fakt iż mitochondria i plastydy posiadają własny materiał genetyczny zbliżony do typu prokariotycznego
• Podział: Protista
• Grupa systematyczna o charakterze polifiletycznym. Bezpośrednia linia potomna od pierwszych Eukariota.
• Odżywianie – auto- lub heterotrofy
• Żyją przede wszystkim w wodach, w środowiskach wilgotnych (gleba). Formy pasożytujące w tkankach i płynach ustrojowych żywych organizmów.
• Struktura – jedno-, wielokomórkowe lub kolonijne.
  ! Nie tworzą typowych tkanek

1. Protisty jednokomórkowe – wiele form: pełzak (ameba), wiciowiec (euglena), świdrowiec, komórczak (pełzatka), nieprzemieszczające się komórki bez ściany komórkowej lub z jej obecnością (chlorella).
2. Protisty kolonijne (toczek)
3. Protisty wielokomórkowe (morszczyn)

Pełzaki – cienka zewnętrzna błona komórkowa, dzięki czemu przybierają dowolne kształty, czyli formy ameboidalne. Poruszają się przez wysuwanie wypustek plazmatycznych czyli nibynóżek = pseudopodiów. Wraz z wypukleniem przelewa się cytoplazma. Jest to ruch pełzakowaty, pseudopodialny.

Wiciowce – posiadają 1 lub więcej wici, która wprawia je w ruch. Znajdują się one z przodu lub z boku komórki. Czasami mogą pokrywać całą komórkę, wtedy są krótsze i noszą nazwę rzęsek. Mają wzmocnioną błonę komórkową, pellikulę, która jest pogrubiona, pofałdowana, z pęcherzykami pod nią lub wytwarzają pancerzyki, czyli ściany komórkowe zbudowane z różnych substancji, w tym: celulozy, pektyn, węglanu wapnia, dwutlenku krzemu (krzemionki) i in. Kształt stały.

Formy nieruchliwe – otoczone sztywną ścianą komórkową, tj. pancerzykiem. W pojedyncze lub w skupiskach.

Komórczaki – jedna komórka z wieloma jądrami. Najczęściej o znacznych rozmiarach.

Kolonie – jednokomórkowe organizmy żyjące w skupieniach, ale zachowujące autonomiczność i funkcjonujące jako niezależne organizmy. Kształty kolonii – kule, płaskie powierzchnie, proste lub rozgałęzione nici.

Organizmy wielokomórkowe – mają komórki połączone ze sobą i ściśle od siebie zależne, ale nie tworzące tkanek. Ciała takie nazwano plechą. Wg ich budowy wewnętrznej wyróżniono: plechy nitkowate, płatowate = plektenchymatyczne (powstały ze zrośnięcia nitek), plechy tkankowe (jeśli doszło do zróżnicowania grup komórek).

Czasami ciężko jest odróżnić czy to jeszcze kolonia, czy już organizm wielokomórkowy.

red. Izabela Kołodziejczyk