Krew i limfa

Krew i limfa to tkanki płynne w naszym organizmie. Mamy dla Was kompendium wiedzy na ten temat. Zapraszamy do lektury i nauki!

U owadów – hemolimfa bez barwników oddechowych, brak funkcji transportowania gazów oddechowych, tę rolę pełnią tkanki.

U reszty bezkręgowców – krew przenosi O₂ i CO_2, nośnikiem tlenu jest jedno z białek: hemoglobina (czerwona), hemocyjanina (niebieska), chlorokruryna (zielona).

U kręgowców – podział tkanki łącznej płynnej na 2 typy:

1. Krew:

o   substancja międzykomórkowa, czyli bezpostaciowe osocze o zabarwieniu żółtawym, zawierające ok. 90% wody, w którym znajduje się około 9% związków organicznych, z czego znaczną większość stanowią białka, np. odpornościowe i fibrynogen (tworzenie skrzepów – osocze pozbawione fibrynogenu to surowica krwi, która nie krzepnie). W osoczu są rozpuszczone glukoza, mała ilość hormonów, kwasów tłuszczowych i mocznika. 1% osocza stanowią związki nieorganiczne takie, jak: K⁺, Mg²⁺, Ca²⁺, NaCl, jony Fe z przemian hemoglobiny.

o   komórki krwi, czyli elementy morfotyczne:

·         Krwinki czerwone = erytrocyty

§  Ilość – u młodego zdrowego mężczyzny jest ich ok. 5,4 mln/mm³ w krwi obwodowej, u kobiety ok. 4,5 mln/mm³, noworodek ma ich 7 mln/mm³. Ilość erytrocytów to cecha gatunkowa, ale
podlega znacznym wahaniom.

§  Budowa – u ssaków najczęściej okrągłe i dwuwklęsłe, bez jąder, posiadają tylko błonę komórkową, cytoplazmę i barwnik (utrata organelli w czasie rozwoju krwinek). Dzięki temu ponoszą minimalne koszty własnego metabolizmu, całkowicie poświęcone sa transportowi tlenu i częściowo dwutlenku węgla.

§  Okres życia  – bez zdolności podziałowych, żyją krótko u człowieka tj. 100-120 dni. Słabnące wyłapywane sa przez specjalne komórki śledziony i po części wątroby. Tam są trawione wraz z hemoglobiną.

§  Transport – nie mają zdolności aktywnego ruchu, są przenoszone z prądem krwi.

§  U płazów – mają jądra, są owalne, duże, żyją nawet 2 lata.

·         Krwinki białe = leukocyty

§  Budowa – bezbarwne, o różnym kształcie najczęściej kulisty lub owalny, niektóre wytwarza wypustki, zawsze są większe od erytrocytów, mają organella.

§  Występowanie – krew i mała ilość w limfie

§  Podział:

v  Granulocyty – posiadają ziarnistości w cytoplazmie i płatowate jądro. Dzielą się na: bazofile (= g. Zasadochłonne, 0,5-1% wszy leukocytów) , neutrofile (= g. Obojętnochłonne, 60% wszystkich leukocytów, chronią przed infekcjami, intensywnie wytwarzane w czasie stanów zapalnych i inwazji drobnoustrojów) i eozynofile (= g. Kwasochłonne, 3% wszy leukocytów, niszczą obce białka, np. alergeny, intensywnie wytwarzane w czasie zarażeń pasożytami, chorobami zakaźnymi bakteryjnymi i wirusowymi).

v  Agranulocyty – nie mają ziarnistości w lekkozasadochłonnej cytoplazmie, posiadają kuliste lub nerkowate jądro. Dzielą się na: limfocyty (okrągłe, liczne tzn. 25-35% wszy leukocytów, mają duże kuliste jądro, do krwi trafiają w formie mało aktywnej, kontakt z ciałem obcym czyli antygenem aktywuje je) i monocyty (5-8% wszy leukocytów, utrzymują czystość biochemiczną organizmu, mogą wydostawać się poza światło naczyń krwionośnych, dzięki zdolności ruchu pełzakowatego przedostają się do tkanek i są komórkami żernymi, dojrzałe monocyty to makrofagi, żyją bardzo krótko 3-5 dni, ale rozkładają w tym czasie ogromne ilości bakterii oraz szczątków obumarłych komórek czy fragmentów tkanek)

·         Płytki krwi = trombocyty

§  Budowa – oderwane, bezbarwne, różnokształtne fragmenty cytoplazmy dużych komórek szpikowych.

§  Ilość – 200-400 tys/mm³

§  Życie – dość krótko, bo 8-10 dni, niewykorzystane niszczone w śledzionie

§  Rola – inicjacja krzepnięcia krwi, udział w homeostazie naczyń krwionośnych czyli w zachowaniu ich ciągłości.

Wszystkie elementy morfotyczne powstają w czerwonym szpiku kostnym, w jamach szpikowych kości płaskich i długich, a także w przestrzeniach między beleczkami kostnymi nasadowych części kości.

Szpik kostny czerwony w 6-7 roku zaczyna być zastępowany przez szpik żółty = tłuszczowy, który nie wytwarza komórek krwi. U osoby dorosłej szpik kostny czerwony obecny jest tylko w tkance kostnej gąbczastej. Szpik żółty u takiej osoby znajduje się przede wszystkim w jamach szpikowych kości długich.

Ø  Rola:

·         Oddechowa – dostarczanie tlenu z płuc do wszystkich komórek ciała, ominięcie ograniczeń dyfuzji prostej

·         Wydalnicza – transport szkodliwych i zbędnych produktów metabolizmu, głównie CO₂ oraz związków azotu

·         Odżywcza – transport materiałów energetycznych i budulcowych do wszystkich komórek

·         Odpornościowa = immunologiczna – procesy chroniące organizm

       Termoregulacyjna – utrzymywanie ciała w stałej temperaturze poprzez rozprowadzanie ciepła

2. Limfa = chłonka:

·         Rola – pośredniczy w wymianie substancji między krwią a resztą tkanek oraz funkcja immunologiczna

·         Skład:

§  bezpostaciowe osocze podobne składem do osocza krwi, z trochę większą ilością tłuszczy. Osocze limfy powstaje jako przesącz z naczyń włosowatych do przestrzeni międzykomórkowych

§  elementy morfotyczne, głównie limfocyty

Opracowanie: 

Photos selected by freepik