W pokarmie człowiek dostarcza do organizmu takie substancje, jak: białka, cukry, tłuszcze oraz kwasy nukleinowe. Ponadto pokarm zawiera wodę i sole mineralne. W jaki sposób są trawione podstawowe składniki odżywcze i co do nich zaliczamy?
Cukry
proste (jednocukry): glukoza,
fruktoza (6-cio węglowe),
ryboza (5-cio węglowa)
Cukry
złożone: disacharydy
(maltoza, sacharoza), polisacharydy (glikogen, celuloza, skrobia)
Amylazy
to
enzymy glikolityczne (rozkładają wiązania chemiczne w cukrach
złożonych).
- a. ślinowa – jama ustna
- a. trzustkowa – z trzustki do jelita cienkiego (dwunastnicy)
Działanie:
od
cząsteczki wielocukru (skrobia, glikogen) odczepiają kolejno
dwucukrowe cząsteczki (maltoza, sacharoza, laktoza).
Maltaza
(w ścianach jelita cienkiego)
przeprowadza
dalszy rozkład, tj. rozkłada maltozę do glukozy.
Sacharaza
rozkłada sacharozę do glukozy i fruktozy.
Laktaza
rozkłada laktozę do glukozy i galaktozy.
Glukoza,
czyli produkt końcowy trawienia, wchłaniana jest do naczyń
krwionośnych kosmków jelitowych, przez erytrocyty. Następnie żyłą
wrotną trafia do wątroby i dalej układem krwionośnym wędruje do
każdej części organizmu.
Nadwyżka
glukozy przekształcana jest w wątrobie w glikogen. Jeśli stan
nadwyżki jest długotrwały glukoza w wątrobie zamieniana jest w
glicerol i kwasy tłuszczowe, następnie wydzielane do krwi, skąd
trafiają głównie do komórek tłuszczowych i przerabiane są tam
na tłuszcze obojętne (zapasowe). W razie niedoboru glukozy proces
jest odwracalny.
Białka
proste: zbudowane tylko z
aminokwasów (np. miozyna).
Białka
złożone: oprócz aminokwasów
zawierają części niebiałkowe, mogą być nimi np. grupy cukrowe
(glikoproteiny), barwniki (hem w hemoglobinie i mioglobinie)
Enzymy
– białka o roli
biokatalizatorów, funkcji regulatorowej. Przyspieszają reakcje
chemiczne zachodzące w organizmie. Posiadają centrum aktywne, do
którego pasuje tylko jeden rodzaj substratów (specyficzność
enzymów). Substrat wiąże się z centrum aktywnym tworząc
nietrwały kompleks enzym-substrat, który rozpada się na produkt i
enzym o niezmienionych właściwościach, gotowy do przeprowadzenia
następnej reakcji.
Proteazy
(enzymy proteolityczne)
trawią
białka. Rozkładają wiązania peptydowe między aminokwasami.
Komórki
gruczołowe żołądka wydzielają nieczynny enzym pepsynogen. W
obecności kwasu solnego żołądka (niskie
pH) pepsynogen
przekształcany jest w pepsynę, czyli postać czynną.
Pepsyna
rozkłada białka na krótsze
łańcuchy polipeptydowe.
Trzustka
do dwunastnicy wydziela nieczynne formy enzymów trypsynogen i
chymotrypsynogen). W dwunastnicy (zasadowe pH) enzym eneterokinaza
przekształca je w formy czynne enzymów.
Trypsyna
i chymotrypsyna (jelito
cienkie) rozkładają polipeptydy do tripeptydów i dipeptydów.
Peptydazy
(ściany jelita cienkiego)
rozkładają tripeptydy i dipeptydy do aminokwasów. Aminowasy
wchłaniane są do krwi i żyłą wrotną wędrują do wątroby. Z
wątroby większość z nich płynie z krwią do wszystkich komórek
ciała.
Nadwyżka
aminokwasów w komórkach wątroby pozbawiana jest reszt aminowych.
Powstaje toksyczny amoniak i ketokwasy. Amoniak przekształcany jest
w mocznik, który z krwią wędruje do nerek. Ketokwasy mogą być
wykorzystane do syntezy cukrów i niektórych aminokwasów, mogą
zostać zużyte energetycznie lub przekształcone w tłuszcze
zapasowe.
Lipidy
właściwe (tłuszcze obojętne):
zbudowane z glicerolu i kwasów tłuszczowych.
Lipidy
złożone: jeśli w cząsteczce
posiadają dodatkowe podstawniki, np. fosfolipidy mają reszty
fosforanowe.
Lipazy
(enzymy lipolityczne) odpowiadają
za rozkład lipidów.
- L. trzustkowa (działa głównie w dwunastnicy)
- l. żołądkowa (mało efektywna ze względu na niskie pH żołądka)
Rozkładają
wiązania chemiczne między glicerolem a kwasami tłuszczowymi.
Ad.
1 rozpuszczalna w wodzie, przez co może hydrolizować wiązania w
tłuszczach znajdujących się tylko na powierzchni bryłek
tłuszczowych. Zwiększenie
tempa trawienia wymaga więc rozdrobnienia, czyli zemulgowania
tłuszczy.
Za
emulgację tłuszczy odpowiadają sole żółciowe (nie są
enzymami!) produkowane w wątrobie (proces fizyczny).
Nie
wszystkie tłuszcze obojętne ulegają jednak rozkładowi. Do jelita
cienkiego trafia mieszanina glicerolu, kwasów tłuszczowych i mniej
lub bardziej rozłożonych tłuszczy. Takie tłuszcze z solami
żółciowymi tworzą kompleksy – micele.
Przenikają
one do komórek nabłonkowych kosmków jelita cienkiego. Następuje w
nich resynteza tłuszczów obojętnych, które zostają otoczone
białkami i jako chylomikrony
wydzielane
są do naczyń limfatycznych. Jako kompleksy białkowo-lipidowe
(lipoproteiny) mogą dostać się do naczyń krwionośnych i ulec
rozprowadzeniu po organizmie.
Tylko
niewielka część produktów trawienia lipidów trafia bezpośrednio
do naczyń krwionośnych są to krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe.
Większość
rozłożonych substancji pokarmowych jest wchłaniana do krwi i limfy
za pośrednictwem jelita cienkiego. Niestrawione resztki przesuwane
są do jelita grubego. W jelicie grubym zachodzi wchłanianie wody,
niektórych jonów i witamin. W jelicie grubym znajdują się
bakterie produkujące witaminę K i niektóre wit z grupy B.
Komentarze
Prześlij komentarz
Zapraszamy do komentowania, każdą uwagą warto się podzielić