Leczyć czy zabijać - podwójna natura konwalii majowej

Konwalia majowa (Convallaria majalis L.) – to roślina o niewielkich rozmiarach i drobnych śnieżnobiałych kwiatach. Pojawia się każdej wiosny w naszych domach i ogrodach, była również elementem wielu przesądów i wierzeń. Obecnie dzięki osiągnięciom nauki jej właściwości lecznicze powszechnie wykorzystywane są w medycynie.


Do końca XX w. konwalię majową zaliczano do rodziny konwaliowatych (Convallariaceae). Następnie w 2003 roku, międzynarodowy zespół taksonomów włączył ją do rodziny myszopłochowatych (Ruscaceae). Obecnie stosujemy klasyfikację taksonomiczną zaproponowaną w 2009 roku przez badaczy z Linnean Society, w której roślinę tę włączono do rodziny szparagowatych (Asparagaceae).

Występuje ona powszechnie na półkuli północnej, w klimacie umiarkowanym. Swoim zasięgiem obejmuje niemal całą Europę. Obecność tej rośliny stwierdzono również w północnej części Azji oraz w Stanach Zjednoczonych. Poza Europą konwalię majową uważa się za gatunek inwazyjny. Natomiast w Polsce roślina ta do roku 2014 znajdowała się na liście gatunków objętych częściową ochroną.

Z uwagi na walory dekoracyjne i zapachowe wiele osób chętnie sadzi konwalię w swoich ogrodach. Preferuje ona stanowiska zacienione, z wilgotną glebą próchniczą. Konwalia jest rośliną wieloletnią, którą rozmnaża się przez podział kłącza. Podczas kwitnienia (od maja do czerwca) konwalia wytwarza jednostronne grono drobnych białych kwiatów. U formy dzikiej w gronie występuję 6-9 kwiatów, natomiast u odmian hodowlanych 11-18. Owocem konwalii jest czerwona jagoda, która osiąga maksymalną średnicę do 2,5 mm.

Konwalia nie jest jedynie rośliną ozdobną, ale posiada również właściwości lecznicze, które wykorzystywane były już przez znachorów. Dzisiaj, dzięki badaniom naukowców z całego świata wiemy, że zawiera ona wiele cennych związków z grupy glikozydów kardenolidowych. Stanowią one składnik leków stosowanych w terapii chorób serca u ludzi i zwierząt. Wspomniane związki zwiększają siłę skurczu serca oraz w niewielkim stopniu zmniejszają częstotliwość jego skurczów. W ten sposób wpływają na poprawę wydolności pracy mięśnia sercowego. Wykazano również, że wywar z ziela konwalii ma właściwości uspokajające i moczopędne. Niezwykłą zaletą związków czynnych pozyskiwanych z konwalii majowej jest ich niewielka zdolność do wiązania się z białkami osocza krwi. Preparaty zawierające związki czynne konwalii wykazują szeroką rozpiętość terapeutyczną, dzięki czemu nieznaczne ich przedawkowanie nie powoduje skutków ubocznych.

Pomimo właściwości leczniczych konwalia majowa jest rośliną trującą, której spożycie stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia. Objawy pojawiają się w krótkim odstępie czasu od przyswojenia. Zatrucie tą rośliną wywołuje zaburzenie czynności układu trawiennego oraz moczowego. Jest także przyczyną ogólnego osłabienia, zawrotów głowy, a także zaburzeń widzenia lub omamów. W wielu przypadkach prowadzi do nieprawidłowego funkcjonowania mięśnia sercowego, jego uszkodzenia lub śmierci. Leczenie zatrucia konwalią u ludzi i zwierząt jest niezwykle trudne,a metody "domowe" ograniczają się jedynie do wywołania torsji. Następnie bezzwłocznie należy skonsultować się z lekarzem.
   

Opracowanie: Paweł Kurzyński

Źródło:
Ożarowski A., Jaroniewski W. 1987. Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowania. IWZZ. Warszawa
The Europen Agency for the Ewolution of Medicinal Products - Veterinari Medicines Evaluation Unit. 1998. Committe For Veterinari Medicinal Produckts - Conwallaria majalis
Wexler P. 2005. Encyclopedia of Toxicology (II Edition). Elsevier Inc. 
hear.org/gcw/species/convallaria_majalis/
Angiosperm Phylogeny Group. 2003. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG II. Botanical Journal of the Linnean Society 141 
Angiosperm Phylogeny Group (2009). An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG III. Botanical Journal of the Linnean Society 161
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. 2014 poz. 1409) 
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 stycznia 2012 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. 2012 poz. 81)
Photos Selected by freepik