Co ma mech do Łazarza?

Na całym świecie intensywnie pracuje się nad sposobami wydłużenia długości życia i okresu młodości. Niektórzy zaś wiążą nadzieje z hibernacją - dopóki te sposoby nie zostaną wynalezione. Dla ludzi najbardziej przydatne jest podglądanie mechanizmów działających u zwierząt; warto też jednak poświęcić uwagę roślinom. Drzemie w nich ogromny potencjał, do tej pory udało się np. ożywić rośliny sprzed ... 1500 lat!

Pogląd na to jak wielkie zdolności przeżycia i regeneracji mają rośliny dały nam badania w obszarach polarnych, zarówno na półkuli północnej jak i południowej. Naukowcom z Uniwersytetu w Albercie (Kanada) udało się "wskrzesić" mszaki tkwiące pod lodem od prawie 500 lat. Rośliny pochodziły spod lodowca Teardrop (kanadyjska Arktyka). Lodowiec ten zaczął szybciej topnieć około 2004 roku odsłaniając obszary pokryte kilkumetrowej grubości lodem od czasów Małej Epoki Lodowcowej (1550-1850 r n.e.). Z odsłoniętej połaci roślinności pobrane zostały małe fragmenty tkanek, aby nie dopuścić do ich zanieczyszczenia. Umieszczone w inkubatorach, w warunkach optymalnej wilgotności, temperatury i oświetlenia, po kilku tygodniach zaczęły rosnąć. Wcześniej uważano, że takie wydobyte spod lodu rośliny nie mogą być żywe. To, że zaczynają wegetację musi być skutkiem np. wzrostu świeżych zarodników, które upadły na stare tkanki. Jednak najnowsze badania wykluczyły tę możliwość.

Jeszcze bardziej spektakularne odkrycia miały miejsce na Antarktydzie. Tam obudzono z uśpienia mech, który pozostawał zahibernowany co najmniej 1530 lat (!). Warto zwrócić uwagę, że w obu przypadkach roślinami, które przetrwały pod lodem były mchy. Mszaki w odróżnieniu od roślin naczyniowych, nie mają tkanki przewodzącej, którą transportowana jest woda i substancje odżywcze. Może być to jedna z przyczyn dlaczego właśnie one przeżyły zasuszone w czasie zlodowacenia, ożywając ponownie podczas bardziej sprzyjających warunków.

Odkrycie takich właściwości mszaków zmienia wiele w naszym spojrzeniu na przyrodę. Z jednej strony udowodniono, że nie tylko bakterie potrafią przetrwać w uśpieniu przez całe tysiąclecia. Z drugiej strony badania te rzuciły nowe światło na sukcesję roślinności po ustąpieniu lodowców. Najwyraźniej przynajmniej część roślinności jest autochtoniczna, rodzima dla danego terenu; nie wszystkie zaś gatunki dopiero docierają na nowe tereny za pomocą wiatru, zwierząt itp.

Opracowanie: Przemysław Tomczyk

Źródła:

Falconer G, 1966. Preservation of vegetation and patterned ground under thin ice body in northern Baffin Island, N.W.T. Geogr Bull 8(2): 194–200.
La Farge C, Williams KH, England JH, 2013. Regeneration of Little Ice Age bryophytes emerging from a polar glacier with implications of totipotency in extreme environments” PNAS. 
Roads E, Longton RE, Convey P, 2014. Millennial timescale regeneration in a moss from Antarctica. Current Biology 24(6).

Photos Selected by freepik